انواع گل کاکتوس و روش نگهداری و تکثیر کاکتوس در خانه - مجله سفرنامه دبی

جهت دریافت خدمات پتینه کاری سقف با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. هر گونه خدمات رنگ آمیزی با تکنیک های مدرن پتینه کاری را به ما بسپارید.

کاکتوس، به انگلیسی Cactus، از تیره Cactaceae، گیاهی چند ساله، از خانواده گیاهان گلدار (Caryophllales) است. کاکتوس با 139 جنس و نزدیک به 2000 گونه، بومی مناطق وسیعی از آمریکای شمالی و جنوبی است. مکزیک بیشترین تعداد و گونه از کاکتوس ها را دارا می باشد. بیشتر گونه های کاکتوس بومی مناطق خشک هستند، اما انواعی از آن در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری نیز وجود دارند.

کاکتوس ها معمولا دارای ساقه های کلفت علفی یا چوبی، حاوی کلروفیل هستند. حالت شاخه ها و تیغ های ریز و درشت روی ساقه های گوشتی، یکی از شاخصه های شناخت کاکتوس ها است. در بیشتر گونه های کاکتوس برگ وجود ندارد و ساقه های خاردار، کار ذخیره آب و فتوسنتز را انجام می دهند. اما گونه های دیگری وجود دارد که دارای برگ های موقت (چون (opuntia یا طولانی مدت) مانند (Pereskiopsis هستند. اما تیغ های کاکتوس، که در شناسایی کاکتوس بسیار موثراند، در انواع گونه ها با هم فرق می نمایند. بعضی از آن ها دارای تیغ های قلابی شکل و عظیم بوده و بعضی دیگر بسیار ریز و خطرناک هستند که در صورت برخورد به پوست، موجب صدمه می شوند. رنگ تیغ ها در هر گونه متفاوت است.

گل های کاکتوس بر خلاف ظاهرِ گا ها وحشی گیاه، بسیار ظریف، متقارن، خوشبو و زیبا است. گل های کاکتوس، بسته به نوع آن در رنگ های سفید، زرد، قرمز، صورتی و نارنجی متغیر است. ریشه های کاکتوس، نازک، فیبری و کم عمق هستند. ریشه ها معمولا به طور افقی گستره می شوند تا رطوبت سطح را به خود جذب نمایند.

تاریخچه استفاده از کاکتوس ها

از مارس 2012 میلادی، حقایقی در خصوص مشاهده و استفاده انسان از گیاه کاکتوس و میوه آن مطرح شد. بر اساس کاوش های باستان شناسی در یک محوطه در کشور شیلی، شواهدی در خصوص استفاده از میوه کاکتوس بدست آمده است. علاوه بر این، نقاشی غاری در Serra de capivara در برزیل بیانگر استفاده از گیاه کاکتوس است؛ همچنین بر اثر کاوش های باستان شناسی در چند محوطه در پرو و شیلی بذر های کاکتوس اپونتیا یافت شده است که تاریخ آن به 12 تا 9 هزار سال پیش برمی گردد.

شواهدی در خصوص اینکه کاکتوس از چه زمان برای کاشت به صورت عمده رونق گرفته است در دست نیست؛ اما با توجه به پیشینه کشور مکزیک، احتمال می رود که آغاز رونق کاشت کاکتوس از این کشور باشد. اگر کمی به پرچم مکزیک توجه کنید، عقابی را خواهید دید که ماری در میان پاهایش گرفته و بر روی گیاه کاکتوسی فرود آمده است و این نشانه اعتقادات کهن مردم بومی این منطقه و تقدس میوه کاکتوس است. باور این است که انواع کاکتوس در حوالی قرن 18 میلادی در اروپا به رونق و شناخت دست یافته اند.

انواع کاکتوس

معمولا ایرانی ها کاکتوس ها را به دو گروه گوشتی (برگ دار، در بیشتر گونه ها بی تیغ یا ساکولنت) و تیغدار (کاکتوس) تقسیم بندی نموده اند.

کاکتوس ها از نظر شکل کلی و اندازه بسیار متفاوت هستند. از کاکتوس های دکمه ای شکل، چون لوفوپورا و انواع کاکتوس های میوه دار، چون اپونتیا و انواع پر تیغ مانند اکینوسرئوس تا انواع توپی شکل، چون فروکاکتوس و اچینوکاکتوس های عظیم و زیبا و انواع غول پیکر و ستون مانند، چون: Pachycereus pringlei. بیشتر کاکتوس ها در زمین رشد می نمایند؛ اما چندین گونه هستند (Rhipsalis و Epiphyllum) که روی گیاهان یا درختان دیگر یا صخره ها زندگی می نمایند.

فواید نگهداری از کاکتوس ها

تصفیه نماینده هوا: کاکتوس با جذب ترکیبات آلی موجود در هوا که در اثر متساعد شدن گاز های گلخانه ای مثل کربن مونواکسید و دی اکسید کربن به وجود می آید، یک پاک نماینده قوی هوا است. کاکتوس ها بر خلاف دیگر گیاهان که در شب دی اکسید کربن آزاد می نمایند، با فراوری اکسیژن در شب به بهبود شرایط تنفسی و خواب راحت یاری می نمایند.

10 گیاهی که سموم هوای اتاق را از بین می برند

مقابله با امواج خطرناک وای فای و مخابرات: کاکتوس ها برای جذب امواج نویز خطرناک محیط، بسیار موثر هستند و تا حد زیادی اثرات مضر امواج را کاهش می دهند.

کاکتوس به عنوان یک آرامش دهنده و کاهنده استرس: مطالعات نشان داده است که گیاهان آپارتمانی، تمرکز انسان ها را بهبود بخشیده و روحیه ما را تا 15 درصد تقویت مینمایند! نکته حائز اهمیت این است که داشتن کاکتوس و ساکولنت در خانه یا محل کار، روز شمارا پربارتر و آرام تر میکند؛ همچنین تماشای یک گیاه در حال رشد و شکوفایی توسط ما می تواند به کاهش افسردگی یاری کند.

استفاده از کاکتوس در سبد غذایی و فراوری چرم

کاکتوس نوپال یا Opuntia ficus-indica مدت ها است که به عنوان یک منبع غذایی مهم از آن استفاده می گردد. به نظر می رسد که ابتدا این گونه در مرکز مکزیک کشت یا مصرف می شده است. کاکتوس اپونتیا علاوه بر میوه، برگ های گوشتی آن در مصارف غذایی نیز کاربرد دارند. امروزه انواع کاکتوس های اپونتیا و ارقام خوراکی دیگر از کاکتوس ها در بخش های وسیعی از کشور های حوزه دریای مدیترانه کشت می شوند.

میوه دراگون فروت یا میوه اژد ها یکی از این میوه هاست که اخیرا در بازار ایران ورود پیدا نموده است. امروزه از کاکتوس اپونتیا در فراوری چرم استفاده می گردد. این کار با چیدن، پودر کردن و خشک کردن کاکتوس و اضافه کردن مواد دیگر انجام می گردد. چرم کاکتوس در فراوری کیف، کفش و لباس کاربرد دارد. این نوع چرم کاملا طبیعی است و تاثیر منفی بر طبیعت نمی گذارد؛ همچنین می تواند جایگزین خوبی برای چرم حیوانات باشد. افراد وگان از هواداران چرم کاکتوس هستند.

کاکتوس یک ضد ویروس: کاکتوس نوپال بهترین مورد برای تشکیل خط دفاع در انقباض ویروس است. بعضی از تحقیقات اولیه نشان داده اند که داری فعالیت ضد ویروس در برابر ویروس تبخال سیمپلکس (HSV)، ویروس همگام سازی تنفسی (RSV) و HIV است.

حفاظت از سلول های عصبی: سلول های عصبی ممکن است مانند دیگر سلول ها آسیب ببینند. این عارضه ممکن است موجب از دست دادن انواع حس ها، مانند حس درد گردد. کاکتوس های نپال می توانند از تخریب این نوع سلول ها جلوگیری نمایند

وجود آنتی اکسیدان در کاکتوس: آنتی اکسیدان ها می توانند از سلول های ما در برابر صدمات ناشی از رادیکال های آزاد محافظت نمایند. آنتی اکسیدان ها بدون توجه به سن و شرایط موجود، می توانند برای همه سودمند باشند.

تنظیم قندخون و مفید برای دیابت: بعضی از مطالعات نشان دادند که کاکتوس نوپال در کاهش میزان قند خون بسیار موثر است. یک منبع معتبر توصیه نموده است که میوه کاکتوس های نوپال را به همراه سایر دارو های دیابت برای تنظیم قندخون مصرف کنید.

مفید برای درمان پروستات: میوه کاکتوس نوپال می تواند برای درمان پروستات عظیم شده و حتی سرطان پروستات مفید باشد.

علاوه بر این، میوه کاکتوس اپونتیا و میوه دراگون فروت برای درمان یبوست، جوان سازی پوست، تقویت موی سر، کاهش فشارخون، کاهش وزن و سلامت کبد مفید است.

میوه کاکتوس، میوه ای عجیب با خواص باورنکردنی

اصول کاشت و پرورش کاکتوس

خاک: خاک مناسب برای کاشت کاکتوس باید زهکش کافی را داشته باشد. بهترین خاک پیشنهادی برای کاشت کاکتوس، 70 درصد ماسه شسته شده که عاری از خاک باشد، 15 درصد پیت ماس و 15 درصد ورمی کمپوست. ضمناً برای تسهیل در خروج آب از کف گلدان می توانید از یک لایه دو سانتی متری سنگ ریزه یا شن درشت بهره ببرید.

آبیاری: یکی از اصول مهم و حیاتی در نگهداری کاکتوس ها، آبیاری است. احتیاج آبی در همه نوع کاکتوس ها یکسان نیست و این احتیاج به عوامل دیگری چون: شدت نور، دمای محیط و میزان رطوبت بستگی دارد. کاکتوس ها در فصول رشد به آبیاری منظم احتیاج دارند.

بهترین زمان آبیاری در فصول گرم سال، هنگامی است که حدود 30 تا 40 درصد از خاک گلدان خشک شده است. اما در زمستان ها، آبیاری زیاد لازم نیست و بسته به شرایط محیطی، هر ماه یک مرتبه آبیاری کافیست. توجه داشته باشید که عدم جذب آب و خیس ماندن همیشگی خاک، نشان از خاک نامناسب، پوسیدگی ریشه و بیماری در گیاه است.

نور: یکی از مسائل رایج در نگهداری از کاکتوس ها در منزل و محیط آپارتمان کمبود نور است. کاکتوس ها روزانه به دو تا 5 ساعت نور مستقیم یا فیلتر شده آفتاب احتیاج دارند. حتما کاکتوس را پشت پنجره نورگیر، فضای تراس یا حیاط قرار دهید.

دما: کاکتوس ها نسبت به تغییر دمایی شدید مقاوم هستند؛ اما دمای زیر 5 درجه یا بالای 45 درجه سانتی گراد موجب مرگ گیاه خواهد شد. البته میزان تحمل دمایی به نوع کاکتوس، شرایط محیطی و اندازه گیاه بستگی دارد.

تعویض گلدان: گلدان کاکتوس ها نباید زیاد عظیم باشد. کاکتوس ها در گلدان های کوچک رشد بهتری خواهند داشت. ضروری است از گلدان های سفالی برای کاشت کاکتوس بهره ببرید. بهترین زمان تعویض گلدان، قبل از فصل رشد گیاه، یعنی اوایل فصل بهار است.

بعد از تعویض گلدان باید به مدت 8 تا 10 روز از آب دادن به گیاه بپرهیزید. برای این که طی این مدت کاکتوس آب خود را از دست ندهد، گیاه را در محیط نیم سایه و سایه نگهداری کنید. آبیاری بعد از کاشت موجب توقف رشد یا له شدن ریشه و ساقه می گردد.

نکته مهم: برای گلدهی کاکتوس در فصل بهار، باید در طول فصل زمستان، آبیاری گیاه را به حداقل برسانید و اجازه دهید خاک گلدان کاملا خشک گردد؛ به علاوه دمای زیر ده درجه نیز باید در طول فصل سرما، گیاه را به خواب ببرد. البته گلدهی کاکتوس ها علاوه بر موارد ذکر شده، به سن و اندازه گیاه بستگی دارد.

تکثیر کاکتوس و ساکولنت

تکثیر کاکتوس ها به سه روش: بذر، قلمه و جدا کردن پاجوش یا شاخه جانبی امکان پذیر است. ساکولنت ها علاوه بر موارد ذکر شده، با برگ نیز قابل تکثیر هستند.

تکثیر با بذر: برای تکثیر با بذر به یک بستر کشت، مانند ظرف شفاف در بسته پلاستیکی، مقداری ماسه عاری از خاک و پیت ماس، پلاستیک شفاف و قارچ کش کاربندازیم یا مانکوزب احتیاج دارید. ابتدا کف ظرف پلاستیکی را به منظور خروج آب اضافی سوراخ کنید. خاک ماسه و پیت ماس درون ظرف ریخته و با محلول قارچ کش ضد عفونی کنید.

اجازه دهید محلول قارچ کش 24 تا 48 ساعت در خاک باقی بماند تا تمامی قارچ ها از بین برود. سپس با اسپری آب، سطح خاک را آبپاشی کنید تا محلول قارچ کش و مواد مضر دیگر از ظرف خارج شوند. بذر ها را به فواصل منظم روی بستر خاک قرار دهید. توجه کنید که نباید روی بذر ها خاک ریخته گردد. به منظور حفظ رطوبت بیشتر درب ظرف را بسته و ظرف را درون پلاستیک شفاف قرار دهید. بستر کشت را در محیطی با نور ملایم و دمایی در حدود 25 تا 35 درجه سانتی گراد قرار دهید. بسته به نوع کاکتوس و ساکولنت، بذر ها در حدود یک هفته تا دو ماه جوانه می زنند.

پس از مشاهد جوانه ها، هوادهی را به مرور زمان آغاز کنید. دقت داشته باشید که به یک باره پوشش حفظ رطوبت را کنار نزنید. این کار باید تدریجی و طی یک ماه انجام گردد. بستر کاشت باید همواره کمی مرطوب باشد. جوانه های کاکتوس تا 3 ماهگی به کود احتیاج ندارند. پس از سه ماهگی با کود NPK ازت پایین و پتاس بالا تغذیه را آغاز کنید.

تکثیر با قلمه یا پاجوش و شاخه های مجاور: قلمه می تواند قسمتی از بدنه، پاجوش و یا شاخه کاکتوس باشد. برای تکثیر به روش قلمه زدن باید فصل بهار و تابستان اقدام کنید. قبل از دریافت قلمه بهتر است گیاه را از چند روز قبل، آبیاری کنیم. قلمه می تواند به جوانه منتهی گردد یا از دو سمت بدون جوانه باشد. ابعاد قلمه باید بیشتر از ده سانتی متر انتخاب گردد یا این که قلمه باید بیش از یک سال عمر داشته باشد.

قلمه را قبل از کاشت برای مدتی (یک تا سه روز) در محلی خنک قرار دهید تا محل برش کاملا خشک گردد. بستر کشت را با خاک ماسه و پیت ماس محیا کنید. محلول قارچ کش را به خاک بزنید و سپس قلمه را در عمق 3 سانتی متر در محیط کشت بکارید. به هیچ وجه بعد از کاشت، بستر کشت را آبیاری نکنید. بعد از یک هفته آبیاری را انجام دهید. تکثیر با پاجوش و یا شاخه های مجاور نیز به همین روش صورت می گیرد.

تکثیر ساکولنت با برگ: بهترین روش تکثیر ساکولنت با برگ است. ابتدا برگ های جوان و شاداب را از گیاه اصلی جدا کنید. سپس برگ ها را به مدت یک تا سه روز در محیط خنک قرار دهید تا محل قطع برگ پینه ببندد. برای کشت، خاک کاکتوس مناسب است. برگ ها را به صورت افقی روی بستر کشت قرار دهید. بستر کشت را کمی مرطوب نگه دارید و در محیطی با نور غیر مستقیم آفتاب قرار دهید. پس از ظهور جوانه های ساکولنت می توانید گیاه را به محیط کشت جدید انتقال دهید.

قیمت کاکتوس ها بسته به نوع و اندازه آن متفاوت است. برای تهیه کاکتوس، از فروشگاه های اینترنتی گل و گیاه یا گلخانه های سطح شهر اقدام کنید. همچنین بذر انواع کاکتوس را می توانید با بهترین قیمت از سایت های فروش بذر کاکتوس و ساکولنت تهیه کنید. با توجه به شرایط اقلیمی مناسب بعضی از شهر های حاشیه کویر ایران، با کشت انبوه کاکتوس اپونتیا یا نوپال در فراوری کاکتوس و میوه آن، همین طور فراوری چرم پیشگام باشید. با نگهداری انواع کاکتوس در منزل به سلامتی محیط و خودمان یاری خواهیم کرد.