معرفی معروف ترین سدهای ایران - مجله سفرنامه دبی

سد سفید رود

هر چند که نام اولیه این سد در هنگام ساخت، سد سفید رود بود اما در سال 1346 شمسی، سد سفید رود را با نام سد شهبانو فرح شناختند. در نهایت این نام پس از انقلاب، دوباره به همان نام قبلی خود بازگشت. این سد هم از قدیمی ترین و معروف ترین سدهای ایران است که قبل از انقلاب ساخته شده و بیش از 87 کیلو وات برق فراوری می نماید. این سد، در ابتدای رودخانه سفید رود و در سال 1335 ساخت آن شروع شد. این سد دقیقا در مکانی که دو رود قزل اوزن و شاهرود به هم می پیوندند، ساخته شده و در استان گیلان قرار گرفته است. ساخت سد در سال 1340 شمسی به انتها رسید اما تا اوایل سال 1341 بهره برداری از آن، صورت نگرفت.

از مشخصات این سد می توان به ارتفاع 92 متری و داشتن تاجی به اندازه 425 متر اشاره نمود که پنج واحد فراوری برق دارد. وجود این سد برای کشاورزان استان گیلان بسیار اهمیت دارد. مهندسان فرانسوی این سد را ساختند.

• آدرس: 75 کیلومتری جنوب شهر رشت و در کنار شهر منجیل قرار گرفته است.

سد گلپایگان

سد گلپایگان را با نام سد شاه اسماعیل نیز می شناسند. این سد که به دلیل قدمت و تاریخی که دارد از قدیمی ترین و معروف ترین سدهای ایران است، به شیوه های قدیمی هم ساخته شده است. سد گلپایگان هر چند که در سال 1326 ساخت آن شروع شد اما مدت ها قبل از آن (سال 1323)، تحقیقات ساخت سد شروع شده بود. این سد پس از گذشت 10 سال، ساخت آن تمام شد و به عنوان اولین سد مدرن و البته اولین سد مخزنی خاکی در ایران و در سال 1336 افتتاح شد. با بارش های اخیر و در طی سال جاری، حجم آب پشت سد پر شد.

جالب است بدانید که ظرفیت مفید مخزن سد گلپایگان 42 متر مکعب بوده و دو برابر افزایش یافته است. نام سد از شهر کناری آن گرفته شده و دو روستای پشت کوه و عباس آباد در جهت آن قرار دارند. سد گلپایگان دومی هم به نام سد کوچری وجود دارد که در سال های اخیر ساخته شده است. شهر گلپایگان نیز در 180 کیلومتری شمال غربی استان اصفهان قرار گرفته است.

درون رودخانه قم رود یا همان اناربار که سد روی آن ساخته شده، ماهیانی مانند قزل آلا، ماهی سفید، کپور و سوف وجود دارند. هم اکنون طول دریاچه آن، 4 کیلومتر است.

• آدرس: 20 کیلومتری جنوب شرقی شهر گلپایگان در استان اصفهان

سد دز

یکی از معروف ترین سدهای ایران بوده که در میان صخره ها و دره ای بسیار زیبا روی رودخانه ساخته شده است. از سدهایی در ایران است که توسط پیمانکاران ایتالیایی و در سال 1338 هجری شمسی ساخت آن شروع شد. این سد در ابتدا با نام سد محمدرضا پهلوی شناخته می شد که بعد از انقلاب نامش تغییر یافت. سد دز که روی رودخانه دز ساخته شده، سدی بتی برای فراوری برق آبی بوده که توسط شخصی به نام کنسرسیوم ایتالیایی در شمال شرقی شهر اندیمشک و در سال 1341 ساخته شد. سد دز توانایی نگهداری 2 میلیارد و 700 میلیون متر مکعب آب را دارد. ارتفاع آن نیز 203 متر بوده که آن را در میان پنجاه سد مرتفع دنیا قرار می دهد. جالب است بدانید که این سد، در هنگام ساخت عنوان ششمین سد مرتفع دنیا را داشته است.

• آدرس: استان خوزستان، دزفول، شهر اندیمشک و در نهایت شمال شرقی اندیمشک

سد اکباتان

از دیگر سدهای معروف ایران که در سال 1338 و قبل از نقلاب ساخته شده، سد اکباتان است. سد اکباتان (با نام قدیمی سد شهناز) در استان همدان و به دلیل برطرف احتیاج به تامین آب شرب این استان و همچنین کشاورزی ساخته شد. مکان این سد را پس از تلاقی دو رود یلفان و رود ابرو و در مکانی که رود نام آبشینه دارد، در نظر گرفته اند. دریاچه این سد، 60 هکتار وسعت، 18 متر تا 32 متر عمق دارد. گردشگرانی که برای تفریح و کمپینگ به کنار این سد می روند، می توانند نه تنها از امکانات جدید ساخته شده در کنار آن مانند رستوران، چایخانه و مهمانسرا استفاده نمایند؛ بلکه امکان انجام تفریحات آبی نیز دارند. در نزدیکی این سد باغ قدمگاه نیز وجود دارد که یکی از مکان های تفریحی نزدیک همدان است. این سد تا شهر همدان، 11 کیلومتر فاصله داشته و از معروف ترین سدهای ایران است.

• آدرس: همدان، پنج کیلومتری جاده ملایر-همدان، نرسیده به روستای سنگستان، جاده سد اکباتان و پس از گذشتن از روستای تفریجان به جهت منتهای به سد در سمت راست جاده خواهید رسید.

سد لتیان

از جمله سدهایی که در استان تهران قرار گرفته می توان به سد لتیان یا همان سد فرحناز قدیم اشاره نمود. این سد که روی رودخانه جاجرود و در سال 1346 ساخته شده، سدی بتنی بوده که 30 درصد از آب شرب اهالی تهران را فراهم می نماید. ساخت آن در سال 1342 شروع شد و از سدهایی است که در مدت کوتاه 4 سال ساخته شد. محل دقیق این سد، مکانی است که رود برگ دنیا به رود جاجرود می پیوندد. نام دوم آن از روستا و اراضی گرفته شده که در نهایت به دلیل ساخت سد به زیر آب رفته است. اهالی لتیان زمین های خود را در طول ساخت سد به دولت فروختند و در لواسان ساکن شدند.

اطراف سد به دلیل وجود دو پارک جنگلی لتیان و تلو به یکی از مکان های تفریحی برای تهرانی ها و اهالی استان مازندران در آخر هفته ها تبدیل شده است. همچنین کوه های بندک، جاجرود و آلون آن را احاطه کرده اند. اینجا برای قایقرانی و ماهیگیری مکان بسیار مناسبی بوده و در کنار این سد، حتی هتل هم ساخته شده است.

• آدرس: تهران، جاده دماوند، لواسان، جاده سد لتیان

سد مهاباد

دلیل مشهور بودن سد مهاباد به دلیل قرار گیری این سد درون شهر مهاباد است و از این بابت می توان آن را اولین سد درون شهری در نوع خود دانست. سازه سنگریزه ای این سد در سال 1348 شمسی، توسط مهندسان کشور یوگوسلاوی ساخته شد. نوع سازه سد هسته ای رسی مایل داشته و از پر آب ترین و معروف ترین سدهای ایران است. ابتدا نام سد را شاپور اول نهادند که بعد از انقلاب به سد مهاباد تغییر پیدا کرد. ارتفاع سد 47.5 متر و طول آن 700 متر بوده که منظره ای بسیار زیبا را به همراه جاده ارتباطی مهاباد به سردشت و پیرانشهر را ایجاد کرده است.

جدای از وجود ماهی هایی مانند کپور و سوف که امکان ماهیگیری را برای علاقه مندان فراهم کرده، می توانید برای تفریحاتی چون قایقرانی هم به این سد بروید. اطراف سد نیز مکان های جذابی مانند قاضی آباد، سر میدان و تافه دار (تک درخت) و جزیره وجود دارند که اهالی در روزهای سیزده به در و تعطیلات به آنجا می روند.

• آدرس: استان آذربایجان غربی، شهر مهاباد در میانه جنوبی دو شهر میاندوآب و نقده

سد زاینده رود

سد معروف و جنجالی ساخته شده روی رودخانه زاینده رود که در سال 1349 و ابتدا با نام سد شاه عباس کبیر ساخته شد. سد زاینده رود از معروف ترین سدهای ایران بوده که برای تامین آب در مصارف کشاورزی و البته جلوگیری از سیلاب های فصلی و تامین برق ساخته شد. گنجایش سد زاینده رود 1.4 میلیارد متر مکعب بوده و دیواره سد، از نوع سدهای قوسی شکل است. رودخانه زاینده رود از کوه های زاگرس مرکزی و زردکوه بختیاری سرچشمه می گیرد و به سمت شرق و مرکز ایران جاری می گردد؛ در نهایت هم به تالاب گاوخونی می ریزد.

حداکثر ارتفاع سد، 100 متر و طول تاج آن 450 متر است. آب های جاری شده به رود زاینده رود شامل چشمه دیمه، چشمه نمک، آب زری، آب چم دره و بسیاری دیگر می شوند. از دیدنی های این سد، وجود دریاچه ها و پرندگان مهاجر در میانه دریاچه سد آن است.

• آدرس: استان اصفهان، نجف آباد، شهرستان چادگان، دهکده زاینده رود. روستای حجت آباد نیز در نزدیکی این سد قرار گرفته است.

سد شهید کاظمی

از دیگر سدهایی که در استان آذربایجان غربی و به شیوه هسته رسی و مخزنی ساخته شده، سد شهید کاظمی است. این سد که به نام های دیگری مانند سد بوکان یا سد کوروش کبیر هم نامگذاری شده، از جمله سدهایی است که قبل از انقلاب و در سال 1346 ساخت آن شروع شد. مهندسان اتریشی در نهایت پس از تمام شدن ساخت سد در سال 1350، در نزدیکی شهر بوکان و با حضور محمدرضا شاه پهلوی آن را افتتاح کردند.

این سد در جهت رودخانه زرینه رود ساخته شده اما دریاچه پشت آن، از رودهای زرینه رود، سیمینه رود، خورخوره و سقزچای پر آب می گردد. رهاسازی آب پشت سد شهید کاظمی بوکان به درون دریاچه ارومیه به بهبود اوضاع این دریاچه یاری کرده است. همچنین برای تامین آب آشامیدنی شهرهای اطراف از این سد استفاده می گردد.

همانند دیگر سدها، برای تامین آب مورد احتیاج زمین های کشاورزی اطراف هم نقش مهمی دارد. حجم مخزن آن 800 میلیون متر مکعب بوده که با بارش های سال های اخیر، ارتفاع آب دریاچه پشت سد، افزایش یافته است.

• آدرس: استان آذربایجان غربی، شهر میاندوآب، شهر بوکان. از بوکان جاده ای که به سمت روستاهای البلاخ، یکشوه و درزپولی می رود را پیش بگیرید. در دوراهی به سمت قلندر رفته و در نهایت جهت سد را پیش بگیرید.

سد درودزن

سد درودزن در نزدیکی شیراز و در کنار بقایای تاریخی سدی مربوط به دوره هخامنشیان ساخته شد. بنابراین این سد که روی رودخانه کُر ساخته شده، یکی از مهم ترین سدهای ایران است. جالب است بدانید که از این سد، به عنوان یکی از قدیمی ترین سدهای خاورمیانه هم نام می برند که در سال 1351 هجری شمسی ساخته شده است. هم اکنون این سد در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و یکی از معروف ترین سدهای ایران است.

سد درودزن که با نام تاریخی سد داریوش هم شناخته می گردد، (در واقع 2 سد در یک مکان ساخته شده اند) به دلیل قرار گیری در نزدیکی روستایی به همین نام، به سد درودزن معروف شده است. آب آشامیدنی شهرهای مرودشت و شیراز و آب مورد احتیاج زمین های کشاورزی اطرافش و مرودشت و کامفیروز با این سد تامین می گردد.

• آدرس: استان فارس، شهر مرودشت، جاده منتهی به روستاهای فتوح آباد، شهرک ابرج و در نهایت درودزن

سد شهید عباسپور (کارون 1)

هر چند که روی رودخانه کارون سدهای بسیاری ساخته شده اما منظور از ما قدیمی ترین سد ساخته شده روی این رود بوده که از معروف ترین سدهای ایران هم هست. روی رودخانه کارون در استان خوزستان، سدی در سال 1354 افتتاح شد که ابتدا نام رضاشاه کبیر را برای آن انتخاب کردند. بعد از انقلاب، نام این سد را سد کارون 1 نامیدند.

این سد در سال 1344 شمسی، ساختش شروع شده و حدود 10 سال به طول انجامید. بدنه این سد چنان محکم است که در زمان جنگ هشت ساله آسیب جدی به آن وارد نشد. لکه های سیاه ناشی از اصابت گلوله به سد هم اکنون بازسازی شده اند.

• آدرس: استان خوزستان، شهر مسجد سلیمان، 50 کیلومتری شمال شرقی این شهر