حقایقی از ابرغذاها (Superfoods) - مجله سفرنامه دبی

سال هاست ادعا می گردد ابرغذاها می توانند تغییر مثبتی در رژیم غذایی مان ایجاد نموده و سلامت جسم و روان مان را ارتقا دهند اما مشکل اینجاست که هیچ کس دقیقا نمی داند ابرغذا چیست.

بنابه گفته دکتر جفری بلومبرگ، از مدرسه علوم تغذیه فرایدمن از دانشگاه تافتس در بوستون، هیچ چارچوب نظارتی و هیچ تعریف علمی از ابرغذا وجود ندارد. در حقیقت ابرغذا واژه ای تبلیغاتی است که هیچ تبلیغ نماینده ای علاقه ای به ارائه تعریف مشخصی از آن ندارد!

معمولا وقتی نوعی ماده خوراکی حاوی مواد مغذی خاصی مثل ویتامین C، بتاکاروتن یا آهن و از این دست مواد است، نام ابرغذا به خود می گیرد.

این مواد خوراکی معمولا ریشه و منشأ غیرمعمولی دارند. مثلا گوجی بری (که به تازگی وارد بازار ایران هم شده و حاوی مواد مغذی متعددی است) از کوه های هیمالیا گرفته شده است.

آنچه باید درباره ابرغذاها بدانیم

گوجی بری که نام ابرغذا به خود گرفته است، به نظر می رسد مواد مغذی خاصی دارد و برای سلامت بدن بسیار مفید است. البته باید گفت مردم کشورهایی که این میوه از آنجا می آید، از نظر سلامت یا عمر بالا چندان شهرتی ندارند اما وقتی نوعی ماده خوراکی که به آن نام ابرغذا داده شده است از جوامع و مناطق دوردست می آید، به آن حال و هوایی نیمه اسطوره ای داده می گردد.

مثلا گفته می گردد مصرف میوه گوجی بری یاری کرد تا لی چینگ یون (گیاه شناس و استاد هنرهای رزمی چینی) عمری بسیار طولانی تا 256 سال (ادعای تایید نشده) داشته باشد! برحسب تصادف، این گیاه شناس گوجی بری می فروخت و این مساله باعث شد ما ارزش بسیار بالایی برای این میوه قائل شویم؛ میوه ای که بسیار گران قیمت است و جست وجوی مختصری در اینترنت نشان می دهد اکنون در بازار ایران هر کیلوگرم آن بیشتر از 600 هزار تومان قیمت دارد.

علاقه به ابرغذاها روزبه روز افزایش می یابد؛ بنابر نظر شورای بین المللی اطلاعات غذایی، از هر 10 آمریکایی، 9 نفر به غذاهایی علاقه مند هستند که برای سلامت بدن مفیدند و سرشار از مواد مغذی مناسب بدن هستند اما در خصوص این غذاها اطلاعات تاییدنشده زیادی وجود دارد.

نبود شواهد کافی در خصوص ابرغذاها

موقع افزودن ابرغذاها به فهرست خریدهای روزانه تان، چیزی را که فراموش نکنید، این است که اطلاعات و شواهد علمی بسیار کمی در خصوص این مواد خوراکی مانند گوجی بری در دست است.

محققان چینی در یک آنالیز روی 79 بیمار مبتلا به انواع سرطان های پیشرفته دریافتند مصرف پلی ساکاریدهای موجود در میوه گوجی بری در کنار روش ایمنی درمانی می تواند علائم سرطان را بهبود ببخشد اما در خصوص روش این تحقیق و ترکیبات مورد استفاده در آن چیزی در دسترس نیست. در واقع شواهدی وجود ندارد که ادعاهای مربوط به این نوع ابرغذا را تایید کند.

در یک تحقیق دیگر محققان اثر آب گوجی بری روی فعالیت مغز را آنالیز کردند اما این تحقیق فقط روی 34 نفر انجام شد و ناتمام و بدون نتیجه باقی ماند.

بیشتر مطالعات مربوط به گوجی بری و اثر آن روی سیستم ایمنی بدن، بیماری های قلبی و طول عمر در مقیاس بسیار کوچک یا فقط با استفاده از عصاره های این مواد خوراکی اجرا شده است که به طور معمول نمی توان آنها را مصرف کرد.

این شرایط شبیه آنتی اکسیدان هاست. وجود مقادیر بالای آنتی اکسیدان در غذا یا ابرغذاها الزاما اثر آنتی اکسیدانی روی بدن از خود به جا نمی گذارد؛ مثلا آنتی اکسیدان آنتوسیانین در زغال اخته در شرایط آزمایشگاهی نشان داده است که جلوی رشد سلول های سرطانی روده عظیم را می گیرد اما شواهدی در دست نیست که نشان دهد فلاونوئیدها (آن دسته از آنتی اکسیدان ها که آنتوسیانین ها هم به آن تعلق دارد) حتما جذب بدن انسان گردد.

بنابه گفته کمال پاتل، محقق تغذیه وقتی فردی آنتی اکسیدان مصرف می نماید، اثر مهم آنتی اکسیدان اغلب ناشی از واکنش بدن به خوردن نوعی ماده خارجی است و ربطی به خود ماده مصرفی ندارد. علاوه بر آن، سیستم آنتی اکسیدانی خود بدن که شامل ترکیباتی مانند گلوتاتیون است، بسیار قوی تر از آنتی اکسیدانی است که از مواد غذایی به دست می آوریم.

چالش اصالت تحقیقات در خصوص ابرغذاها

اثبات مفید بودن ابرغذاها با آنالیز آنها روی انسان و نه موش های آزمایشگاهی به دست می آید. متاسفانه بیشتر تحقیق های علمی به این شکل انجام نگرفته اند.

نمی توان تمام موارد سبک و نوع زندگی را از هم جدا کرد و البته در اغلب آنالیز ها و همچنین آزمایش های حیوانی، معمولا از مقدار مواد خوراکی بسیار بالا و غیرواقعی استفاده شده است.

در عین حال همراه با این ابرغذاها، مواد خوراکی دیگری هم مصرف شده است که اثر ابرغذاها را تا حد زیادی تغییر داده و بهتر یا بدتر نموده است.

مشکل دیگری که روی آنالیز های ابرغذاها اثر منفی می گذارد، بودجه ای است که معمولا از سوی افراد ذی نفع تخصیص داده شده است.

پروفسور دیوید نیمن که مدیر آزمایشگاهی در دانشگاه ایالتی آپالاچیان در کارولینای شمالی است، پذیرفته است بودجه بسیاری از تحقیقات شان را از شرکت های فراورینماینده این نوع موادغذایی و مکمل ها دریافت می نمایند.

او می گوید: باید شرایطی فراهم گردد که محققان بتوانند با آزادی کامل، آنالیز های خود را انجام دهند و بتوانند نتایج به دست آمده را (چه مثبت و چه منفی) اطلاع رسانی نمایند. بسیاری از این شرکت ها که بودجه تحقیقات مربوط به موادغذایی را تامین می نمایند، آنقدر به مفید بودن مواد غذایی شان معتقدند که هزینه آنالیز ها را می پردازند. اما مردم باید هوشیار باشند که نمی توان به نتایج تمام این آنالیز ها اطمینان کامل داشت. در واقع بیشتر این گونه آنالیز هایی که در شرکت های مواد غذایی انجام می شوند، بی ارزش است. البته نمی توان گفت تمام تحقیقات علمی که بودجه شان را از صنایع گرفته اند، دروغ و بی اساس هستند. اما باید اعتراف کرد ابرغذاها از نظر ارزش غذایی خیلی بهتر از خوراکی های ارزان تر نیستند. مثلا کلارک کنت، از کارشناسان تغذیه بخش فراوری موادغذایی می گوید: شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می دهد، سیر بسیار مفید است و سیب زمینی با وجود ارزانی، حاوی مواد مغذی بالایی است. اما کمتر کسی به آنها توجه می نماید.

به نظر می رسد به جای هزینه زیاد برای خرید ابرغذاها، اگر از موادغذایی متنوع و البته رنگارنگ بهره ببرید و بیشترین سهم رژیم غذایی تان را به انواع سبزی ها اختصاص دهید، از نظر تغذیه ای و البته مالی سود بیشتری خواهید برد!

قهرمان های تغذیه ای بی ادعا

سیر: این ماده خوراکی می تواند از فشار و چربی خون بکاهد و جلوی سرماخوردگی و بعضی سرطان های خاص را بگیرد.

کلم بروکلی: سرشار از ویتامین C و فولات (اسیدفولیک طبیعی) است. این سبزی چلیپایی پرفیبر می تواند از چربی خون و تری گلیسیریدها بکاهد و جلوی بیماری قلبی - عروقی را بگیرد.

پیاز: حاوی آنتی اکسیدان کوئرستین ضدالتهاب است و از فشار خون و خطر ابتلا به سرطان می کاهد.

گوجه فرنگی: در اصل نوعی میوه است که نشاسته و قند کمی دارد. اما سرشار از ویتامین C، فیبر، بتاکاروتن و آنتی اکسیدان لیکوپن است. مواد مغذی گوجه فرنگی وقتی با روغن زیتون پخته گردد، بهتر جذب بدن می گردد.

اسفناج: این ابرغذا حاوی مقادیر بالایی از کلسیم محکم نماینده استخوان و ویتامین های A و K است. این سبزی به اندازه گوشت گاو، ماده معدنی آهن دارد.

روغن زیتون فرابکر: زیتون که عضو ثابت رژیم غذایی مدیترانه ای است، حاوی چربی های سالم است و می تواند از ابتلا به بیماری های قلبی - عروقی پیشگیری کند. اما نباید از این روغن در سرخ کردن استفاده کرد. حرارت به مواد مغذی روغن زیتون صدمه می زند.

سیب: مصرف این میوه که موجب دورماندن شما از بیماری و پزشکان می گردد، سرشار از آنتی اکسیدان و فیبر است و می تواند از خطر ابتلا به بیماری های قلبی - عروقی، دیابت، آسم و بعضی سرطان ها بکاهد.

گردو: در مقایسه با دانه های خوراکی دیگر، بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی را دارد و تنها دانه ای است که امگا-3 فراوانی دارد. همچنین شواهدی وجود دارد که گردو می تواند جلوی ابتلا به بیماری های قلبی - عروقی را بگیرد.

چغندر: سرشار از آهن و فولات است. نیترات موجود در آن موجب کاهش فشار خون می گردد و آنالیز ها نشان داده است مصرف چغندر پیش از تمرین های ورزشی، عملکرد افراد را بهبود می بخشد.

ماهی قزل آلا: از انواع ماهی های چرب است و می تواند با کاهش فشار خون و کاستن از تجمع چربی در رگ ها از خطر بیماری های قلبی - عروقی بکاهد. این ماهی سرشار از امگاـ3، ویتامین D، بعضی ویتامین های B و ماده معدنی سلنیوم است.

بر روی تصویر زیر کلیک کنید.

برگرفته از: BBC Science Focus

مترجم: نادیا زکالوند - دانش / روزنامه خبرنگاران