پروژه ای که با دخالت امریکا استحاله شد، جلوگیری از هدر رفت2300میلیاردی بیت المال با ماهواره
به گزارش مجله سفرنامه دبی، بر اساس آمارها از 43 مخاطرات طبیعی 34 مورد آن در کشور رخ می دهد، ضمن آنکه ایران در حوزه بلایای طبیعی و در زمینه ریسک وقوع در رتبه 11 جهانی و در زمینه وقوع زلزله در صدر این جدول جهانی قرار گرفته است و بنا به گفته محققان، آسیا و اقیانوسیه همیشه دچار مخاطرات ناشی از سیل و زلزله هستند و این در حالی است که فناوری های فضایی در پیش بینی وقوع مخاطرات و ارائه هشدارهای به موقع با دقت بالا کاربرهای زیادی دارند و یکی از اصلی ترین ابزارها در پایش مخاطرات محسوب می شوند.
به گزارش خبرنگاران، بهمن، کولاک، رعد و برق، زلزله، قحطی، سیل، طوفان ،تگرگ، موج گرما، تندبادهای دریایی، آتشفشان، گِل رود، زمین لغزش، طوفان شن، گردباد، سونامی، خشکسالی، آتش سوزی جنگل نام های آشنا برای ما هستند؛ چرا که به گفته دکتر علیرضا شهیدی، رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی، کشور بر روی کمربند مخاطرات جهان نهاده شده است، به گونه ای که از 43 مخاطره جهانی 34 مخاطره طبیعی در ایران رخ می دهد و این مخاطرات نیز کل کشور را درگیر نموده است.
وی اضافه می نماید که 83 میلیون نفر از جمعیت کشور در معرض مخاطرات طبیعی قرار دارند و 705 درصد از GDP کشور در حوزه مخاطرات هزینه می گردد.
نتایج یک تحقیق بین المللی نشان می دهد بلایای طبیعی همچون سیل، طوفان و حریق های جنگلی میلیون ها نفر را در سراسر جهان از خانه های خود فراری داده و وقوع چنین بلایایی به آوارگی بیش از 20 میلیون انسان در سال منجر شده که برابر با آوارگی یک نفر در هر دو ثانیه است.
دکتر مرتضی براری، رییس سازمان فضایی ایران نیز تاکید دارد که ایران در حوزه بلایای طبیعی و در زمینه ریسک وقوع، در رتبه 11 جهانی و در خشکسالی در رتبه 22 جهانی قر ار دارد، ولی در حوزه زلزله صدرنشین این جدول جهانی است.
علاوه بر اینها 23 استان کشور درگیر با پدیده ریزگرد هستند که کشور علاوه بر متاثر شدن از کانون های داخلی ریزگرد با منشا منطقه ای نیز روبرو است. کانون های گرد و غبار استان های کشور بر اساس اطلس ملی و استانی گرد و غبار سال 1395 به این شرح است:
| ردیف | نام استان |
| 1 | آذربایجان شرقی |
| 2 | آذربایجان غربی |
| 3 | اصفهان |
| 4 | البرز |
| 5 | ایلام |
| 6 | بوشهر |
| 7 | تهران |
| 8 | خراسان جنوبی |
| 9 | خراسان رضوی |
| 10 | خراسان شمالی |
| 11 | خوزستان |
| 12 | سمنان |
| 13 | سیستان و بلو چستان |
| 14 | فارس |
| 15 | قزوین |
| 16 | قم |
| 17 | کرمان |
| 18 | مرکزی |
| 19 | هرمزگان |
| 20 | یزد |
کانون گرد و غبار منطقه ای در نقشه ذیل آمده است:
کانون گرد و غبار جهانی نیز به این صورت است:
امروزه بسیاری از کشورهای جهان برای پایش مخاطرات طبیعی و اعلام هشدارهای به موقع از فناوری های پیشرفته ای بهره می برند که از جمله آنها می توان به فناوری فضایی اشاره نمود. در این حوزه با پردازش و آنالیز تصاویر ماهواره ای به پایش آتش سوزی جنگل ها و مراتع، وقوع سیلاب ها، فرونشست زمین، آلودگی هوا، دمای زمین و آب دریاها، میزان رطوبت خاک، خشکسالی، طغیان آفات کشاورزی، آبگیری سدها اقدام می گردد و در حال حاضر با بسترسازی هایی که سازمان فضایی ایجاد نموده، پایش بعضی از این مخاطرات با استفاده از فناوری فضایی در کشور امکان پذیر شده، به گونه ای که در سال 98 حدود 20 گزارش از مخاطرات طبیعی بر پایه فناوری فضایی تهیه و به سازمان های مربوط مانند سازمان مدیریت بحران، سازمان محیط زیست، استانداری ها و فرمانداری ها ارسال شد که با استفاده از تحلیل تصاویر ماهواره ای میزان سیل فروردین 98 معین و از هدر رفت 2300 میلیارد تومان بیت المال جلوگیری شد.
این در حالی است که به گفته دکتر یاسر ابراهیمیان، رییس کارگروه ژئوماتیک ستاد حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از همین میزان فناوری فضایی موجود در کشور در مورد مدیریت بحران استفاده نمی گردد و ادامه می دهد: سال قبل نشستی با حضور نمایندگان بعضی از دستگاه ها داشتیم، در جریان وجود چنین فناوری هایی در کشور نبودند، ضمن آنکه در قانون مدیریت بحران که سال قبل در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید، یک بند در زمینه توسعه فناوری های فضا پایه، مکان محور و ژئوماتیک در حوزه مدیریت بحران ندارد.
توسعه فناوری فضایی در مخاطرات
دکتر نعمت حسنی، استادیار دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست در گروه آموزشی سازه و زلزله و رییس دانشکده آب و محیط زیست پردیس فنی مهندسی شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی در گفت وگو با خبرنگاران، در پاسخ به این سوال که کدام یک از مخاطرات و بلایای طبیعی بیشتر کشور را دچار خسارت نموده است، گفت: آمارها نشان می دهد که منطقه آسیا و اقیانوسیه بیشترین تعداد وقوع مخاطرات طبیعی و بیشترین تلفات را دارد به گونه ای که 80 تا 90 درصد وقوع بلایا و 80 تا 90 درصد تلفات ناشی از مخاطرات طبیعی مربوط به آسیا و اقیانوسیه می گردد که این امر به دلیل جمعیت زیاد مستقر در این نواحی است.
وی با بیان اینکه ایران نیز در این محدوده نهاده شده است، یادآور شد: به طور کلی آسیا و اقیانوسیه بیشتر تحت تاثیر دو مخاطره سیل و زلزله است، ولی ایران به دلیل کم بارش بودن بیشتر تحت تاثیر زلزله نهاده شده است تا سیل.
حسنی، متوسط سالانه بارش در کشور را 200 تا 220 میلیمتر ذکر کرد و ادامه داد: سیل مخاطره اصلی کشورهایی مانند ژاپن، چین و هند است، ضمن آنکه برای کشورهایی مانند ژاپن، فیلیپین، بنگلادش، وقوع طوفان های بسیار شدید در رتبه سوم نهاده شده است و این در حالی است که در ایران تنها نواحی از سیستان و بلوچستان و سواحل خلیج فارس و دریای عمان متاثر از عوارض ناشی از طوفان هستند.
این متخصص حوزه زلزله و سازه، با تاکید بر اینکه از این رو زلزله اصلی ترین بلیه ای است که کشور را تهدید می نماید، خاطر نشان کرد: مهمترین ضعف های کشور در مدیریت بحران و مخاطرات طبیعی فرهنگ عمومی است. اصولا توسعه در کشورها ارتباط تنگاتنگی با دو مقوله فرهنگ و مدیریت دارد و در کشور نیز در مقوله مدیریت بلایای طبیعی با ضعف فرهنگ ایمنی و اخلاق حرفه ای روبرو هستیم.
وی اضافه نمود: ما به عنوان اصل فرهنگی نتوانستیم فرهنگ ایمنی را در نونهالان نهادینه کنیم و ضعف فرهنگ ایمنی در سطوح بالاتر نفوذ نموده، به این معنا که بی توجهی به فرهنگ ایمنی در مدیریت کشور جا باز نموده است که این امر یکی از نقاط ضعف اساسی کشور در مدیریت بحران به شمار می رود.
استادیار دانشگاه شهید بهشتی، مدیریت در شرایط عادی را از دیگر ضعف های کشور در مقوله مدیریت بحران دانست و در این باره شرح داد: مدیریت بحران در شرایط عادی کشوری که بلاخیز است، نباید از نوع مدیریت عادی و فارغ البال باشد؛ بلکه مدیریت باید بر اساس مدیریت خطرپذیر و بر اساس اصول و مبانی ریسک صورت گیرد.
وی نبود مدیریت ریسک و خطر پذیری که آینده نگری مناسب نسبت به تحولات مختلف در مقوله بلایای طبیعی است را از دیگر نقاط ضعف مدیریت بحران نام برد.
این محقق حوزه زلزله فناوری های فضایی را یکی از مهمترین ابزار مدیریت توسعه در جهان معرفی کرد و یادآور شد: این فناوری هر چند که در مدیریت بحران و شرایط اضطراری تاثیر بسزایی دارد، ولی از این فناوری در قبل، حین و پس از وقوع مخاطرات طبیعی می توان بهره برد.
وی تاکید نمود: با توجه به اهمیت فناوری های فضایی از سوی سازمان ملل استفاده از ICST یا Information Communication Space Technology را در برنامه های خود قرار داده است.
پروژه ای که دستخوش تغییرات شد
حسنی با اشاره به کاربردهای فناوری های فضایی در مدیریت مخاطرات طبیعی، اظهار کرد: در سال 1377 پروژه ای را از سوی ایران به کمیسیون مالی و اجتماعی آسیا و اقیانوسیه (اسکاپ) در زمینه ایجاد مرکز منطقه ای مدیریت اطلاعات بلایای طبیعی در آسیا و اقیانوسیه ارائه کردیم که مورد پذیرش این کمیسیون نهاده شد، ولی با تغییراتی که امریکا و طرفدارانش در این پیشنهاد اعمال کردند، این پروژه تبدیل به مرکز ظرفیت سازی به وسیله آموزش و برگزاری همایش شد که دفتر آن با عنوان اپدیم مرکز در تهران است.
رییس دانشکده آب و محیط زیست پردیس فنی مهندسی شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی خاطر نشان کرد: طرح اصلی این پیشنهاد که در آن موقع ارائه کردیم، مشتمل بر مرکزی برای مدیریت اطلاعات بلایای طبیعی بود که در قالب شبکه اطلاعاتی و ارتباطی به صورت 24 ساعته در 365 روز سال بدون تعطیلی مخاطرات طبیعی را رصد می کرد.
حسنی، مبنای پایش مخاطرات طبیعی در این مرکز را فناوری های فضایی و ماهواره ای دانست و گفت: در این مرکز قرار بود با پردازش و تحلیل و تجزیه اطلاعات، هشدارهای لازم به کشورها ارائه گردد که متاسفانه با اقداماتی که در این باره انجام شد، این طرح به صورت طرحی کوچک و جزئی درآمده و امروزه این مرکز تحت عنوان اپدیم وابسته به سازمان ملل در تهران مشغول به فعالیت است.
وی با تاکید بر اینکه امروز در جهان فناوری های فضایی در مدیریت بلایای طبیعی حرف اول را می زند، خاطر نشان کرد: کارکرد اصلی این فناوری استفاده از ماهواره ها است که حسب ماموریت آنها، اطلاعات مورد احتیاج برای پایش مخاطرات طبیعی به وسیله ایستگاه های فضایی دریافت می گردد.
این محقق دانشگاه شهید بهشتی، تصویربرداری را از دیگر کاربردهای این فناوری در مدیریت مخاطرات طبیعی ذکر کرد و گفت: این فناوری کشورها را در زمینه پیش بینی وقوع مخاطرات و ارائه هشدارهای لازم با دقت های بالا توانمند می نماید.
منبع: خبرگزاری ایسنا