خرید و فروش سیاه زیرپوست شهر، درخواست پدر پیوند کبد ایران - مجله سفرنامه دبی

به گزارش خبرنگاران، از تاریخ انجام اولین پیوند عضو در ایران 48 سال می گذرد و با وجود همه پیشرفت ها و صاحب نامی های کشور در عرصه اعمال پیوندی، اما یک معادله ساده، همچنان حل نشده باقی است؛ خرید و فروش عضو که آگهی هایش وصله ای ناجور شده بر در و دیوار شهر، روح هر بیننده ای را آزار داده و خاطر متخصصان امر را هم مکدر کرده است.

بهترین منشاء تامین عضو برای پیوند، مرگ مغزی است

پیوند نباید با خرید و فروش همراه باشد

خرید و فروش عضو در همه جای جهان قدغن است

در این مملکت کارهای بسیار خوبی در زمینه پیوند عضو انجام می شود، اما متاسفانه خرید و فروش عضو که فقط هم مربوط به کلیه است، مجموعه این کارهای خوب را سیاه کرده است

این ها بخشی از صحبت های استاد ملک حسینی، پدر پیوند کبد ایران است و تاکید دارد مطلقا پیوند از زنده مگر در شرایط بسیار خاص آن هم تنها در بستگان نزدیک، نباید انجام شود.

وی تاکید دارد که پیوند از زنده غریبه تنها در حوزه پیوند کلیه کاربرد دارد که آن هم در اغلب کشورهای جهان ممنوع است. سایر مواردی هم که درباره فروش کبد و قرنیه و ... چه در فضای مجازی و چه در خیابان های منتهی به بیمارستان ها و مراکز پیوند به چشم می خورد، فارغ از عوام فریبانه بودن یا نبودن آنها، به لحاظ فنی شدنی نیست.

در بیمارستان نمازی شیراز با دکتر سیدعلی ملک حسینی، پدر پیوند کبد ایران به گفت وگو نشستیم که در پی می خوانید:

وی در ابتدای صحبت هایش قدمت چند 10 ساله بیمارستان نمازی را مورد اشاره قرار می دهد و در توضیح بخش ها و اتاق های عمل پیوند این بیمارستان می گوید: این بیمارستان تقریبا 70 سال پیش ساخته شده و اتاق عمل قدیمی بیمارستان هم بازسازی شده و اکنون چهار اتاق عمل مخصوص پیوند اعضا که با توجه به اقدامات و اعمالی که در این بیمارستان انجام می شود، این تعداد اتاق عمل و بخش پیوند کافی نیست.

مردمی که بی نظیرند...

ملک حسینی پیشرفت کشور در عرصه پیوند عضو را مرور می کند و ادامه می دهد: پیشرفت های پیوند اعضا در کشور، حقیقتی غیرقابل انکار است و شکل کنونی مبحث اهدای عضو در کشور نیز تقریبا در آسیا بی نظیر و به اعتقاد من حتی در جهان بی نظیر است؛ چرا که در کشورهای پیشرفته ای مثل اسپانیا، ایتالیا و بلژیک تعداد افرادی که به اهدا رضایت می دهند به ازای هر میلیون نفر است که بالاترین آن نیز در اسپانیاست. این درحالیست که در قانون آنها آمده هر کسی فوت کند، اجازه دفن ندارد مگر اینکه اعضایش را اهدا کنند. آمار خوب اهدای عضو در کشور ما در حالیست که این مبحث در ایران اجبار نیست. این بی نظیر است که خانواده ای بدون این که مجبور شود، برای اهدای عضو عزیزش اقدام کند و بی تردید این نشان می دهد ایرانیان، ملتی بزرگ هستند و ما بی نظیرترین مردم ها را داریم.

وی می گوید که تخت های بخش پیوند بیمارستان نمازی تقریبا همیشه پُر از بیمار است و در این بخش عمل های جراحی سختی که برای بیماری های کبد، لوزالمعده و دستگاه گوارش لازم است، انجام می شود و مجموعه اقداماتی که صورت می گیرد، کمتر از پیوند نیست.

سنگ نبشته ای ارزشمند که دور انداخته شد

ملک حسینی با بیان اینکه پیوند عضو در شیراز دهه سوم را پشت سر گذاشته، یادی از بنیان گذاران پیوند کشور (اولین پیوند کلیه در شیراز در سال 1347) می کند و می گوید: تاریخ انجام اولین پیوند کلیه خاورمیانه که در شیراز انجام شد، بر روی سنگ سیاهی نوشته و در ورودی بیمارستان نمازی جاگذاری شده بود، اما متاسفانه آنهایی که ارزش این ورودی را نمی دانستند آن را خراب کردند و سنگ را به دور انداختند؛ این درحالیست که در جهان، هر کار نیکی که قدیمی ها انجام داده اند به عنوان کاری خوب نگه داری شده و حتی به موزه ها سپرده می شود. از اینکه این سنگ نبشته را دور انداختند راضی نیستیم و امیدواریم دوستان به این امر واقف باشند که نباید به همه جا دست زنند.

وی تاریخچه پیوند اعضا از زمان قبل از انقلاب را مورد اشاره قرار می دهد و می افزاید: پس از توقف اعمال پیوند عضو در کشور در زمان قبل از انقلاب، دکتر فاضل مجددا این کار را در تهران آغاز کرد و به نوعی وی بر گردن بخش های پیوند حق دارد. پس از آن بود که انجام این اعمال در بیمارستان لبافی نژاد، شیراز و ... ادامه یافت و همچنان بر کیفیت آن افزوده شد.

به گفته وی، در جهان بخش های پیوندی که سالانه بیش از100 پیوند انجام دهند، بسیار کم هستند. در سال 2016 آماری که در کنگره های مختلف ارایه شد، حاکی از آن بود که در چین و کره جنوبی دو مرکز هستند که تعداد پیوند سالانه شان بین 300 تا 350 است. این درحالیست که در شیراز چند سالی است که حدود 500 پیوند انجام می شود؛ امری که بی نظیر است.

ملک حسینی ادامه می دهد: هر جا که این صحبت ها را می کنیم، می گویند چرا در دیگر نقاط کشورتان چنین مراکزی ندارید؟ باید گفت که در حال فعال کردن شش تا هفت مرکز دیگر در کشور هستیم؛ به طوری که بخش های پیوند استان های مشهد، اصفهان، کرمان و دو مرکز در تهران فعال است و جراح استان رشت نیز در حال آموزش در شیراز است. تبریز نیز جراح آموزش دیده دارد و در آینده فعالیتش را آغاز خواهد کرد. در مجموع تعداد مراکز پیوند در سطح کشور در حال افزایش است، اما مثل شیراز شدن خیلی مشکل است و به این زودی ها شدنی نیست. جراحان و پزشکانی که در شیراز در زمینه پیوند کار کردند که البته تعدادشان هم کم نیست، عمرشان را اینجا گذاشتند...

خرید و فروش سیاه

ملک حسینی پیوند عضو در شیراز را دارای چند خصوصیت ویژه می داند که در جاهای دیگر یا نیست یا کم است. وی در این باره می گوید: در این مرکزی که ما در شیراز کار می کنیم بیش از 4هزار و خورده ای پیوند کلیه اجرا شده و پیوند کبد هم صورت می گیرد. در این مرکز حدود 10 سال است که انجام پیوند کلیه از غریبه رامتوقف کرده ایم. مهم ترین پیغامم این است که در این مملکت کارهای بسیار خوبی در زمینه پیوند عضو انجام می شود، اما متاسفانه خرید و فروش عضو که فقط هم مربوط به کلیه است، مجموعه این کارهای خوب را سیاه کرده است.

وی تاکید می کند: ما مطلقا پیوند از زنده را قبول نمی کنیم، مگر پیوند از بستگان و فامیل آن هم به تعداد خیلی کم. پیوند نباید با خرید و فروش همراه باشد. سر همین خیابان بیمارستان مدام می بینیم که نوشته اند کلیه با گروه خونی فلان به فروش می رسد. خرید و فروش عضو در همه جای جهان قدغن است. حتی در هند که کشوری بزرگ است و در عین حال فقر هم در آن زیاد است، طبق قانون شان، پیوند از زنده غریبه قدغن است، اما برای ما اینگونه نیست و این خیلی بد است.

ملک حسینی در تقبیح خرید و فروش کلیه ادامه می دهد: آیا شما فرد غنی را دیده اید که کلیه اش را بفروشد؟ در این حوزه همیشه فقیر به غنی داده است. از طرف دیگر کلیه بیمار می تواند چهار - پنج سال دیالیز شده و بعد پیوند زده شود، پس اورژانسی در کار نیست. متاسفانه آمار تصادفات و به دنبال آن مرگ مغزی نیز در کشور بالاست. بر اساس آمار ما، حدبیشتر لیست انتظار بیمارستان نمازی شیراز در پیوند کلیه، زیر هشت ماه است. بنابراین در شرایطی که بیمار حدبیشتر طی هشت ماه عضو برایش فراهم می شود، نیازی به خرید و فروش کلیه و سیاه کردن تمام این اقدامات نیست. تنها پیوند قلب، ریه و کبد حیاتی است که این اعضا نیز ابدا فروشی نیستند.

عملی سنگین و بده و بستانی که جهان ندارد

وی در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره پیوند کبد از زنده و آگهی های فروش که بعضا در نزدیکی مراکز پیوند یا در فضای مجازی به چشم می خورند، می گوید: پیوند کبد از زنده، فقط از والدین به فرزندشان صورت می گیرد. فارغ از مباحث فنی این پیوند، اصلا فروش کبد در هیچ نقطه ای از جهان نداریم. پیوند کبد، عمل سنگینی است، مثل کلیه نیست و تاکید می کنم که در پیوند کبد چیزی به عنوان خرید و فروش نداریم. اما در سال های گذشته در کشورهای غربی، کسانی از جهان سوم بوده اند که نارسایی کبد داشتند و به همین دلیل به آمریکا و اروپا مراجعه کرده و به ازای پرداخت پول های کلان، از اعضای مرگ مغزی آنها استفاده می کردند. این فرایند اکنون هم در برخی کشورها وجود دارد.

وی ادامه می دهد: چندین مورد از موارد پیوند از زنده وجود دارند که فرد دهنده، جان خود را از دست داده است. در طول 30 سال گذشته ندیدم که کسی فارغ از بحث خرید یا فروش، بگوید می خواهم عضوم را اهدا کنم. در بهترین مراکز جهان و در حدود 6 تا 10 در یکهزار نفر کسانی که کبدشان برداشته شده، حال از برادر به برادر یا ...، دهنده جان خود را از دست داده است. به طور کلی بهترین منشاء تامین عضو برای پیوند، مرگ مغزی است. همچنین افرادی که مثلا در آی سی یو فوت می کنند و دچار ایست قلبی می شوند، اگر در 10 تا 20 دقیقه اول ارگان هایش را سرد کنند، می توان از آن ارگان ها استفاده کرد. بنابراین چه لزومی دارد از فرد زنده عضو گرفته شود.

ملک حسینی می گوید: باز هم تاکید می کنم که اصلا پیوند کلیه اورژانسی نداریم. کبد هم اگر اورژانسی باشد باید یا از بستگان فرد باشد یا از مرگ مغزی. مثلا بچه ای دچار نارسایی حاد کبدی و در حال اغما باشد و نتواند در لیست انتظار پیوند بماند که در این صورت از پدر، مادر یا خواهر و برادرش که بالغ باشند، البته با مطالعات کامل و دقیق عضو برداشته می شود.

وی می افزاید: این مباحث از نظر اخلاق، فوق العاده مهم هستند و لازم است به آن ها توجه شود. چاپ مقاله ای در اسکاندیناوی نشان داده که میزان ابتلا به فشار خون و مسائل کلیوی در دهنده های زنده کلیه بسیار بیشتر از سایرین است. بنابراین در مقاله های مختلف جهان، ثابت شده که اعضای فرد سالم را نباید دستکاری کرد.

وجدان تان را قاضی کنید

پدر پیوند کبد ایران در ادامه صحبت هایش در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره برخی هجمه ها علیه جامعه پزشکی و لزوم توجه بیش از پیش به مقوله اخلاق پزشکی، می گوید: هر انسانی مسوول اعمال و رفتار خودش است؛ چه پزشک باشد چه مهندس و هنرپیشه و ... هر کسی باید سعی کند کارش را خوب انجام دهد و همیشه هم وجدان خود را قاضی کند. متاسفانه تهمت و افترا و ... در جامعه زیاد است و این به طور کامل بد است. در کل جامعه پزشکی نیز انسان های خدمتگزار و خدوم بسکمک هستند. نمونه این ایثارگری ها و خدمتگزاری ها هم جنگ ایران وعراق است که پزشکان نیز پا به پای رزمندگان کار کردند و از جنگ سربلند بیرون آمدند. البته ممکن است مانند هر صنف دیگری، در این جامعه بزرگ هم آدم هایی ناباب وجود داشته باشند و گاهی ممکن است همین آدم ها یک جامعه را بدنام کنند. البته در حرفه پزشکی از آنجاکه با جان انسان ها سر و کار دارد، این مباحث واضح تر است.

ناباب هایی که باید بیرون شوند

وی می افزاید: مثلا در یک پروسه زمانی 100 تا مریض را درمان می کنیم که 90 مورد آنها راضی هستند و ممکن است دو - سه مورد هم ناراضی باشند. بالاخره همه راضی نیستند. خیلی از این چیزهایی که در مورد جامعه پزشکی می گویند، تهمت است. انسان های خوبی در جامعه پزشکی هستند که شبانه روز خدمت می کنند و هدف شان پول نیست. اما طبیعی است که مانند هر حرفه دیگری، در این حرفه هم ناباب وجود دارد؛ به طوری که برخی ها بی سوادند و درس نخواندند و برخی ها هم پول محور. سیستم نظارتی ما نیز در کل کشور دقیق نیست. در هر صنف و جامعه ای، نقاطی هستند که اگر روی آن دست بگذاری مشاهده می کنی که ورم کرده، تاول دارد و نیازمند جراحی است. پزشکان هم نیازمند جراحی هستند؛ چراکه برخی هایشان از نظر اخلاقی این شخصیت را ندارند که بتوان به آنها نام پزشک نهاد. بنابراین تعیین است که پزشکان هم باید با انصاف باشند و قبل از تذکر دیگران، خودشان ناباب ها را بیرون کنند.

ملک حسینی در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره وظایف نظارتی وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی، می افزاید: در این زمینه نیز کسی می تواند خیلی خوب افراد را کنترل کند که اسرار و نهان را بداند، اما بی تردید اینگونه نیست و همه چیز نسبی است. در این زمینه نیز هم وزارت بهداشت و هم سازمان نظام پزشکی وظایفی دارند. البته تجربه ثابت کرده هر امری که دولتی محض شود، هیچ وقت درست نمی شود. بنابراین باید نظام پزشکی وارد شود. دولت به تنهایی نمی تواند در این زمینه عمل کند. نظم و انضباط و قوانین خشک دولتی هیچ گاه به تنهایی کارساز نبوده است. نقش نظام پزشکی در این زمینه خیلی مهم است.

وی در بخش دیگری از صحبت هایش درباره تعداد اعمال پیوند کبد در بیمارستان نمازی شیراز و ظرفیت های پیوند کبد در شیراز به خبرنگاران می گوید: در اینجا ماهانه حدود 50 پیوند کبد انجام می شود، البته پیوند کبد را یک نفر به تنهایی نمی تواند انجام دهد و کاری تیم است.

مسائل نباید عاملی برای انجام ندادن کار باشند

ملک حسینی مسائل فضای فیزیکی را مورد اشاره قرار می دهد و می افزاید: فضای فیزیکی و امکانات مان نسبت به جهان خیلی کم است، اما با این حال کار خیلی بهتر از جهان در حال انجام است. تجهیزات هم در حدی که کارمان را انجام دهیم داریم، اما در عین حال تجهیزات مان را هم خوب نگهداری می کنیم و سعی داریم تا حد امکان صرفه جویی داشته باشیم. اگر بخواهیم در مسائل را باز کنیم باید پا شویم برویم و کارنکنیم. مسائل نباید عاملی برای انجام ندادن کار باشد.

وی ادامه می دهد: در عین حال مهم ترین عامل پیروزیت در یک کشور، مرکز یا هر جای یگری، نیروی انسانی است. یعنی اگر نیروی انسانی خوب داشتی، می توان حتی با وسایل دست دوم هم کار خوب انجام داد، در غیر این صورت فرد اگر با بهترین تجهیزات جهان هم عمل کند، باز بیمارش جان می بازد و ...

ملک حسینی می گوید: نیروی انسانی باید از چند خصوصیت برخوردار باشد؛ اول اینکه باید کفایت علمی داشته باشد، وطن پرست باشد، توقعش کم باشد و کارش زیاد؛ در غیر این صورت ارزشی نخواهد داشت.

فتیله هایی که پایین آمد و پزشکانی که سفیر می شوند

وی می افزاید: نیروی انسانی ایران و شیراز خیلی متفاوت از کشورهای اطراف است. البته ناگفته نماند که نباید مغرور شد، غرور بد چیزی است و آدم را به کله می اندازد. اعتقاد داریم که اگر کسی چیزی بلد بود و دانسته هایش را به خوبی به نسل بعدی منتقل کرد، آینده مملکت تامین خواهد بود. خوشبختانه بخش ما اینگونه است. ما به کشورهایی که مرکز پیوند دارند اما فقیرند و نیروی انسانی لازم را ندارند، کمک می کنیم. به عنوان مثال در زمینه آموزش نیروی انسانی با پاکستان همکاری هایی داریم و تیم پیوندمان نیز به آنجا می رود و اعمال پیوندی بیماران شان را انجام می دهد. از لبنان، سوریه، تاجیکستان، سودان و ... نیز همین الان اینجا هستند و در حال آموزش، پولی هم بابت این آموزش ها پرداخت نمی کنند، محل اسکان شان را تامین می کنیم و حقوق هم به آنها هم می دهیم. خلاصه از سهم خودمان فتیله هایمان را پایین تر می آوریم و می گذاریم آنها هم همراهمان کار کنند.

وی می افزاید: حسن این کار این است که این افراد اینجا آموزش می بینند و بعد از آن می شوند سفیران سلامت، از ایران می فرایند و مثلا در تاجیکستان و سودان و ... بیماران را عمل می کنند. کار، کاری انسانی است و امیدوارم روزی برسد که کشورمان از این نظر پزشکی نیز در سطح واقعی خود قرار گیرد.

ملک حسینی ادامه می دهد: البته مشکل ما از نظر فضا فیزیکی در حال حل شدن است؛ چراکه در شهر صدرا شیراز، بیمارستان ابوعلی سینا به صورت خیریه در حال ساخت است. یکی از برکات بیمارستان نمازی این بود که از سکوی همین بیمارستان یک مرکز خیریه را ساختیم؛ بیمارستانی تخصصی و فوق تخصصی جنرال که یکی از مراکز منحصر به فرد بویژه در حوزه پیوند خواهد بود و فازهای نخست آن بزودی به بهره برداری می رسد. این بیمارستان آموزشی درمانی و کاملا خیرساز است و در منطقه نمونه خواهد بود. ساخت این بیمارستان حدود 10 سال به طول انجامید.

پدر پیوند کبد ایران در بخش خاتمهی صحبت هایش مجددا موضوع خرید و فروش عضو را یادآور شده و تاکید می کند: در مورد پیوند از غریبه و خرید و فروش عضو خیلی دقت کنید، بروید فیلمی تهیه کنید و واقعیت و پشت پرده این موضوع را خودتان ببینید که چه کسانی دهنده هستند و چه کسانی گیرنده. سعی کنید جلوی این کار را بگیرید و اهدای عضو از مرگ مغزی را تبلیغ کنید...

اولین های پیوند عضو در ایران

در خاتمه به پاس گرامیداشت همه اقدامات اجرا شده در جهت حفظ جان ایرانیان و پیشرفت هایی که در حوزه پیوند عضو کشورمان اجرا شده، نگاهی می اندازیم به تاریخ اولین های پیوند در کشور.

اولین پیوند کلیه ایران را دکتر سنادی زاده در سال 1347 در بیمارستان نمازی شیراز انجام داد. بعد از آن، این عمل در همین بیمارستان و همچنین در بیمارستان های تهران انجام شد و به این ترتیب از سال 1347 تا سال 1357 نزدیک به 80 مورد پیوند کلیه انجام شد.

در طول این دهه نزدیک به چهارصد نفر بیمار نیازمند کلیه با صرف هزینه های سنگین و انتظار طولانی در خارج از ایران به ویژه در انگلستان عمل پیوند کلیه را انجام دادند. بیشتر کلیه های مورد استفاده برای پیوند در آن زمان با قیمت گزاف از شبکه یوروترانسپلانت خریداری می شد که البته در مواردی هم سبب انتقال بیماری و مرگ بیماران دریافت کننده کلیه شد.

بعد از این دهه، این عمل در ایران متوقف شد و سپس در سال های حدود 1362 به همت دکتر فاضل و سایرین، دوباره انجام آن از سر گرفته شد؛ به طوری که طی سال های 1362 تا 1363 تعداد 50 عمل پیوند در بیمارستان های مختلف تهران انجام شد و همزمان برنامه اساسی پیوند کلیه در ایران و آموزش گسترده تیم های پیوند، طراحی و پایه کار برای آغاز عمل پیوند در شهرستان ها از جمله شیراز و اصفهان و سایر شهرها گذاشته شد.

اولین پیوند پیروز کبد نیز در ایران در اردیبهشت ماه سال 1372توسط دکتر ملک حسینی در دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شد واز آن زمان، این دانشگاه به عنوان یک مرکز پیروز پیوند کبد به فعالیت گسترده خود ادامه داد. اکنون شیراز بزرگ ترین قطب پیوند کبد در کشور است و بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی استان فارس، 98درصد بیماران کاندید پیوند کبد از سراسر کشور جهت قرار دریافت در لیست انتظار پیوند کبد به شیراز مراجعه می کنند.

همچنین اولین پیوند پانکراس را دکتر نیک اقبالیان در فروردین ماه سال 1385 در دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام داد و به اذعان مسوولان روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، تا کنون بیش از 80 مورد عمل پیوند پانکراس، 100 مورد عمل پیوند کلیه و پانکراس به طور همزمان و در مجموع بیش از 45 مورد عمل پیوند روده، معده و طحال در این دانشگاه اجرا شده است.

زهرا روزبروزی - خبرنگاران