سلبریتی ها باید مالیات فرهنگی بدهند - مجله سفرنامه دبی

خیلی های ما بیشتر از آن که بدانیم، فلان فامیل دورمان چگونه زندگی می کند، به خوبی با خبریم که فلان هنرپیشه زن، در چه زمانی چه غذایی خورده، چه سفری رفته و برای کدام آرایشگاه وقت گرفته است! این خاصیت دنیای مجازی است که هر کداممان با بها دادن به بخشی از آن که احتمالاً مورد علاقه مان است، در پررنگ کردن نقش یک سلبریتی سهم داشته ایم.حالا برخی از این سلبریتی ها با قدرت از همین سهم که ما نامش را طرفدار می گذاریم، جریان فرهنگی و اجتماعی ما را به سمتی می برند که خودشان می خواهند! برخی هایشان از این قدرت، به نفع طرفدارانشان که مردم هستند، استفاده می کنند و البته گروهی دیگر، شائبه طرفدار داشتنشان را توانایی های خودشان تعبیر می کنند! اغلب مردم اما از این جریان الگوبرداری می کنند.

بی آن که بدانند پشت پرده ماجرای فلان افشاگری خانم هنرپیشه چیست و اینکه در تازه ترین اتفاقی که از طریق یکی از بازیکن های مطرح باشگاههای ورزشی در فضای مجازی منتشر شد چرا یک چهره ورزشی از طرفدارانش به نام ابزاری برای دور زدن قانون استفاده کرده، از سلبریتی ها، یک چهره کامل می سازند. کارشناسان اجتماعی اما گرفتاری اصلی را همین می دانند، به اعتقاد آنها، هیچ سلبریتی حتی اگر کارهای خیریه و انسان محبت آمیز انجام دهد، نمی تواند یک الگوی کامل برای مردم باشد. برخی دیگر البته به تأثیر مثبت سلبریتی ها بویژه در زمان وقوع حوادث اشاره می کنند. آنها معتقدند که چهره شدن، مزایای مثبتی هم دارد. آنها می توانند مردم را برای کمک به یکدیگر تشویق کنند، برای همین نباید چهره آنها از سوی نهادهای دیگر مخدوش شود!

ریشه مسأله کجاست؟

محمد زینالی، پژوهشگر اجتماعی به ایران می گوید که درهمه جای دنیا وقتی فردی به جایگاه سلبریتی می رسد، نسبت به تشخص خودش آگاه تر است. یعنی می داند که باید درباره تعلق خاطرش به جامعه عمیق تر فکر کند. این نوعی مالیات است که یک فرد معروف و محبوب باید به جامعه بپردازد. نام آن هم مالیات فرهنگی است.

یعنی این فرد چقدر در امور فرهنگی و اجتماعی جامعه اش در جهت مثبت مشارکت دارد. متأسفانه برخی از قهرمانان ورزشی و ستارگان هنری امروز ما اغلب همان قدیمی ها هستند. چراکه تازهی ها مشارکت کمتری در فرهنگ تازه دارند. مثلاً فردی در حوزه ورزش به یک چهره کلیدی تبدیل شده، اما رفتارش نشان می دهد که نسبت به تشخص و وجهه ای که در بین مردم دارد کاملاً ناآگاه است.

وی ادامه می دهد: از طرفی این افراد فکر می کنند چون در حوزه هنر یا ورزش چهره هستند، پس این تشخص در ابعاد فرهنگی و اجتماعی هم واقعی است. یعنی فکر می کند چون فلان خواننده است، پس همه جا فرد مهمی است برای همین دچار ژست و غرور می شود.

مسأله اما از کجا ریشه می گیرد؟ زینالی به این سؤال اینطور پاسخ می دهد: ما در حوزه های دیگر از نظر رسانه ای و تشخص اجتماعی ضعیف عمل کرده ایم. چون سرمایه گذاری ما در حوزه ورزش و هنر کمتر از مثلاً حوزه های علمی و فرهنگی بوده است. درحالیکه ما برای فردیت گرفتن نیاز به الگو داریم. اما بیشتر درباره فردیت ارگانیک یعنی جذابیت های فیزیکی و ظاهری الگو سازی کرده ایم.به همین علت هم عقب افتاده ایم.

وقتی برای جوانان، از بدنمندی فردیت اسطوره ساخته ایم، وقتی جوانی بخواهد عمیق تر فکر کند، سراغ حافظ و سعدی می رویم. الآن کدامیک از جوانان ما شیرین بیانی بانوی برجسته تاریخ و عرفان را می شناسد؟ قطعاً گروه مرجع ما در فوتبال و هنر قوی تر عمل کرده است، اما در حوزه های علمی دچار انزوا شده است. تلویزیون مربوط به دنیای عینیت است. این وظیفه نهاد فرهنگ است که خود را پررنگ تر کند. تلویزیون و رسانه جزو کوچکی از این فرهنگ محسوب می شوند.

جامعه هیجانی و تمایل به سلبریتی ها

احمد بخارایی جامعه شناس هم به ایران می گوید: رابطه معنادار و محکمی بین عقلانیت و استقبال از سلبریتی ها وجود دارد. به این معنی که هرچه کنش های جامعه وفردی به سمت احساس و هیجان متمایل باشد عقلانیت در جامعه کمتر شده و تمایل مردم به سمت سلبریتی ها بیشتر خواهد شد.

او ادامه می دهد: متأسفانه در جامعه ما آنطور که باید به مسائل فرهنگی توجه نشده و بیشتر به سمت فردگرایی حرکت کرده است. همین موضوع باعث شده تا عقلانیت در جامعه مورد کم توجهی واقع شود و شاهد رفتار های این چنینی از طریق برخی از سلبریتی ها باشیم.

متأسفانه این روزها آنقدر این رفتارها تکرار می شود که دیگر کمتر کسی راجع به چرایی آنها در جامعه سؤال می کند. این جامعه شناس با تأکید بر این که رفتار های هیجانی و احساسی سلبریتی ها اغلب مورد اقبال از سوی مردم قرار می گیرد، می گوید: تا زمانی که سلبریتی در زمینه های فرهنگی، پزشکی، سیاسی و... اظهار نظر می کند و مورد اقبال جامعه قرار می گیرد و به معنی دیگر لایک می خورد طبیعی است که دوباره دست به انجام چنین رفتارهایی بزنند و شاهد چنین رفتارهایی از سوی آنها باشیم.

این جامعه شناس به ضعف گروه های مرجع در کشور اشاره می کند و می گوید: در زمینه گروه های مرجع در جامعه با بحران روبه رو هستیم. گروه مرجع یک دانشجو باید اساتید و گروه مرجع دانش آموزان باید معلمان آنها باشد اما آیا واقعاً همینطور است؟ وی ادامه می دهد: پاسخ منفی است. وقتی در جامعه هیچ چیز سر جای خودش نیست و سلبریتی ها به گروه های مرجع جوانان و نوجوانان تبدیل شدند چطور می توان توقع داشت که سلبریتی ها در تمام موضوعات اظهار نظر نکنند و به خود حق انجام هر کاری را ندهند؟ بخارایی به بی معنی شدن نقش ها در جامعه هم تأکید می کند و می گوید: یکی دیگر از مسائلی که ما در جامعه خود با آن روبه رو هستیم بی معنی شدن نقش ها است. گویا دیگر تمایز نقش ها در جامعه معنی ندارد و هر گروهی به خود حق دخالت و اظهار نظر در زمینه های مختلف را می دهد.

احترام باید دوسویه باشد

سعید معدنی، جامعه شناس در این باره به ایران می گوید: با دیدن کلیپ های مختلف در زمینه رفتار سلبریتی ها در جامعه در نگاه اول نمی توانیم قضاوت کنیم، سلبریتی ها و چهره های معروف در حوزه های مختلف وقتی به موقعیتی می رسند انتظار دارند جامعه احترام آنها را نگه دارد البته فارغ از این که این انتظار بجاست یا خیر باید به وجه دیگری هم نگاه کنیم و آن هم این موضوع است که مردم حس می کنند برخورد برخی مسئولین با آنها درست نیست. فیلم هایی هم در فضای مجازی منتشر شده مبنی بر این که متأسفانه تعدادی از مأموران از مردم رشوه می گیرند و نیروی انتظامی هم در پی انتشار این فیلم ها با مأموران خاطی برخورد شدید داشته است.

به گفته او همین موضوعات نشان می دهد که دوسوی قضیه مشکل وجود دارد البته این مهم را نمی توان انکار کرد که سلبریتی ها باید مراقب رفتار خود باشند فرق نمی کند که سلبریتی فرد مشهور توده مردم باشد یا یک سخنران دانشگاهی، به هر ترتیب این امری طبیعی است که این افراد باید به طور مضاعف مراقب رفتار خود باشند این در حالی است که نباید فراموش کنیم سلبریتی ها هم انسان هستند و در موقعیت های مختلف ممکن است واکنش های مختلفی از خود بروز دهند فقط بحث این است که عصبانی شدن مردم عادی زیاد به چشم نمی آید در حالی که کوچکترین واکنش منفی سلبریتی ها به سرعت انتشار یافته و به همان نسبت و با همان سرعت می تواند در رفتارهای دیگران هم تأثیرگذار باشد.

این جامعه شناس به نقش سلبریتی ها پس از زلزله کرمانشاه اشاره کرده و یادآوری می کند: پس از وقوع زلزله کرمانشاه در حوزه کمک رسانی به مردم سلبریتی ها در حوزه های مختلفی فعالیت های زیادی داشتند اما پس از مدتی از وقوع حادثه کم کم نگاه ها منفی شده و در برخی موقعیت های مختلف سعی شده که نگاه مردم به آنها اندکی منفی شود به اعتقاد من چنین برخوردهای قهری با افراد مشهور جامعه را هم نباید در پیش گرفت زیرا این نوع برخوردها هم به نوبه خود می تواند در رفتار کل جامعه تأثیری مخرب باقی گذارد.

منبع: روزنامه ایران